Project

STIFF

STIFF (STrengthening the Intrinsic Foot Flexor muscles): de rol van de plantaire intrinsieke voetspieren bij balans en het lopen – en hun trainbaarheid – bij oudere volwassenen in de context van valpreventie

Onderdeel van:

Health Innovations & Technology

Groeiend probleem

Vallen bij oudere mensen is een groeiend probleem. Door de vergrijzing en de toename van chronische aandoeningen lopen steeds meer oudere mensen risico om te vallen. Een val kan ernstige gevolgen hebben, zoals botbreuken, verlies van zelfstandigheid of zelfs vroegtijdig overlijden. Daarom is goede valpreventie belangrijk.

Voetspieren

Het is bekend dat beweegprogramma’s om het lopen en de houdingsbalans te verbeteren, helpen om het risico op vallen te verkleinen. Echter, in bestaande beweegprogramma’s ter preventie van vallen krijgen de korte voetspieren – gelegen in de voetzool – vaak weinig aandacht, terwijl juist die spieren een belangrijke rol lijken te spelen bij het lopen en de balans. Het algemene doel van dit onderzoek (promotieonderzoek gesubsidieerd door de NWO ‘promotiebeurs voor leraren’) is dan ook om valpreventie te verbeteren door inzicht te verkrijgen in de trainbaarheid van de korte voetspieren en hun rol in het lopen en de balans bij oudere volwassenen.

Het onderzoek

Het onderzoek bestond uit opeenvolgende stappen die toewerkten naar een interventieonderzoek. Eerst (2019-2020) bekeken we of we de omvang van voetspieren – dat zegt iets over de getraindheid van deze spieren – betrouwbaar konden meten met een draagbaar echo-apparaat. Dat bleek goed mogelijk. Vervolgens (2020-2021) onderzochten we eerder wetenschappelijk bewijs. Daaruit bleek dat het trainen van voetspieren waarschijnlijk helpt bij het lopen en de balans, maar dat goed onderzoek bij oudere mensen nog ontbrak. Daarna (2021-2022) vergeleken we specifieke voetoefeningen, zoals het spreiden van de tenen, met meer functionele oefeningen zoals op de tenen staan of op de tenen lopen. Functionele oefeningen bleken de voetspieren net zo goed, of zelfs beter, te activeren en zijn bovendien vaak makkelijker uit te voeren. Tot slot (2022-2024) voerden we een interventiestudie uit bij zelfstandig wonende oudere mensen met een mogelijk verhoogd valrisico. Zij volgden twaalf weken lang een trainingsprogramma met specifieke én functionele voetoefeningen. Deelnemers trainden vijf keer per week thuis, waarvan één sessie per week begeleid door een trainer.

Voettraining lijkt veelbelovend voor ouderen

Het onderzoek leverde interessante resultaten op. Ten eerste werd de trainbaarheid van de voetspieren bevestigd, doordat we zagen dat de voetspieren groter en sterker werden. Hieraan heeft bijgedragen dat de deelnemers trouw bleken in het doen van de oefeningen en het trainingsprogramma goed aansloot bij hun mogelijkheden. Ten tweede lieten de resultaten zien dat deelnemers zich zekerder voelden tijdens het lopen en maakten ze zich minder zorgen om te vallen. Tegelijkertijd zagen we geen veranderingen in balans of loopsnelheid in het bewegingslaboratorium, maar veel deelnemers gaven zelf aan dat hun stabiliteit en vertrouwen in hun lichamelijke mogelijkheden in het dagelijks leven verbeterden.

Het trainen van de voetspieren kan dus een waardevolle aanvulling zijn op bestaande beweegprogramma’s voor oudere mensen. Dit is met name het geval voor oudere mensen die onzeker zijn of bezorgd zijn om te vallen. Toekomstig onderzoek zal moeten uitwijzen of deze aanvulling inderdaad tot het gewenste resultaat leidt door het meten van verbeteringen in het lopen in de dagelijkse leefomgeving, bijvoorbeeld met draagbare sensoren, en het daadwerkelijk optreden van een val.