Ethische politiek?
Column voor lectoraat Ethisch Werken, John Lousberg. John is onderzoeker bij Fontys lectoraat Ethisch Werken en docent en coördinator Juridische Hogeschool Avans&Fontys. Zijn specialisaties zijn arbeidsrecht, privacyrecht en procesrecht.
Van de leugens van Trump schrikken we al niet meer terug. Sterker nog: we zouden eerder schrikken als hij een keer de waarheid zou vertellen. In zijn eerste 113 dagen van zijn regeerperiode schijnt hij alweer op 74 dagen leugens verspreid te hebben(1). In het verkiezingsdebat met Kamala Harris loog hij, zo controleerden factcheckers 33 keer, tegen 1 keer van Kamala(2). Maar ja, dat zijn de Verenigde Staten van Amerika.
In ons land komt dat natuurlijk niet voor. Oké. De partijleider van de VVD, toen tevens nog demissionair minister van Justitie en Veiligheid, Dilan Yesilgöz, jokkebrokte over het aantal nareizigers van statushouders in ons land. Ze sprak over duizenden nareizigers, waardoor mede de asielopvang totaal was vastgelopen. Het bleken er uiteindelijk enkele tientallen te zijn(3). Een leugen die mede een rechts kabinet met de PVV mogelijk maakte.
Nee, het betreft een keer een leugentje om bestwil, om je politieke idealen iets ‘scherper” te formuleren. Nee, ons land kent geen liegende bewindslieden. Maar wat schetst mijn verbazing in de afgelopen week?
Demissionair staatsecretaris Aartsen van Infrastructuur en Waterstaat (VVD) wilde een totaal verbod op het gebruik van staalslakken, steenachtig afval bij de productie van staal, onder wegen en fietspaden vanwege ernstige gevolgen voor de volksgezondheid. Afgelopen week liet hij echter weten dat staalslakken onder fietspaden toch niet zo schadelijk zijn. Daarmee opende hij de weg voor Tatasteel om toch nog staalslakken te blijven produceren(4).
Geert Wilders(PVV) liet over de moord op Lisa weten dat de politie de vermoedelijke dader al eerder had opgepakt in verband met een zedendelict, maar weer op vrije voeten had gesteld. Dat was echter niet waar.
Demissionair minister van landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur, Wiersma (BBB) liet weten dat haar plannen om de CO2- uitstoot te verlagen tegen 21 miljard euro aan kosten enthousiast ontvangen waren door het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL), die haar plannen had doorberekend. Niets bleek minder waar. Het PBL had zelfs geconstateerd dat de plannen die 21 miljard zouden kosten nagenoeg niets zouden opleveren.
In de laatste twee gevallen vonden de overheidsinstanties het zelfs nodig om publiekelijk te laten weten dat de bewindslieden flagrante leugens hadden verspreid. Zo liet de politie op diverse sociale media weten dat de mededeling van Wilders niet klopt: “De opmerking in de Kamer doet geen recht aan het werk van de politie en zorgt voor onnodige onrust bij betrokkenen en nabestaanden”(5).
Het PBL vond het nodig Wiersma te wijzen op haar onjuiste conclusie met een publicatie en toelichting op haar website. Het PBL nam uitdrukkelijk afstand van de conclusies van de minister(6).
Conclusie? In een week tijd werden door drie verschillende demissionaire bewindslieden schaamteloze leugens verspreid. Of om economische redenen of om de politieke visie te versterken of om te laten zien hoe goed je voor de doelgroep, lees kiezer, bezig bent. De schaamteloosheid waarmee dat gebeurt is ernstig. Je verwacht immers van de bewindslieden, die we toch democratisch gekozen hebben, dat ze integer zijn en ons niet voorzien van leugens. Wat moet dat betekenen voor het voorbeeldgedrag dat toch van onze landsbestuurders onherroepelijk uitgaat? Het ergste is dat die bewindslieden er ook nog politiek mee weg komen.
(1) Opinion | President Trump’s Lies, the Definitive List - The New York Times
(2) Harris en Trump houden bitsig debat: dit waren de opvallendste momenten - Business AM
(3) “Alles is vastgelopen, de asielstroom moet naar beneden, Volkskrant 18-11-2023; en Moties tegen Yesilgöz afgewezen, Volkskrant 25-6-2024.
(4) Totaalverbod staalslakken door ministerie afgezwakt vanwege economische belangen en Tijdelijke stop op gebruik staalslakken | Nieuwsbericht | Rijksoverheid.nl
(5) Politie wijst Wilders terecht na Lisa-uitspraken in Kamer, Wilders neemt woorden terug