‘Neem de nieuwe generatie leraren serieus’

‘Samen zorgen voor kwaliteit en een toekomstbestendig partnerschap.’ Zo luidt het thema van het jaarlijkse POS-congres, dat op dinsdag 26 maart plaatsvond in Eindhoven. Een gezelschap van zo’n 160 professionals, bestaande uit o.a. mentoren, basisschoolcoaches, opleidingscoaches en directeuren, verbonden aan het Partnerschap Opleiden in de School (POS), kwam af op het programma. 

Met een keynote van Daniëlle Schreurs, over generatie Z, en elf workshops over uiteenlopende onderwerpen, zoals mentorscholing, spiegelklapkaarten en outdoorlearning, was er voor ieder wat wils. Joost van Berkel, coördinator van het partnerschap, blikt tevreden terug. ‘Het partnerschap is erg groot en divers. Dit soort bijeenkomsten helpt om verbinding met elkaar te maken en te houden en met elkaar van gedachten te wisselen over belangrijke thema’s rondom het samen opleiden. Ik heb weer veel waardevolle inzichten opgedaan.’

Jongeren als aanjager van vernieuwing
Na een korte inleiding van Joost, trapt keynote spreker Daniëlle Schreurs de dag af, met een keynote over generatie Z. Dit zijn personen geboren tussen 1996 en 2010. Interessant, want een groot deel van onze stagiairs behoort tot deze leeftijdscategorie. 

Volgens Daniëlle, die zichzelf introduceert als toekomstverkenner en generatie-expert, zijn jongeren de aanjagers van vernieuwing. Hoewel er vaak zorgen zijn over ‘de jeugd van tegenwoordig’, zien we dat nieuwe generaties door de jaren heen vaak juist zorgen voor een nieuwe manier van werken. ‘Daar kun je als organisatie niet omheen. Je dient dan ook rekening te houden met de overtuigingen van deze groep jongeren en jongvolwassenen. Wat kenmerkt ze? Waar hebben ze behoefte aan? En hoe kun je ze zo goed mogelijk in hun kracht zetten?’

Generaties door de jaren heen
Daniëlle neemt de tijd om, met hulp van het publiek, alle generaties, vanaf de babyboomers tot aan generatie z, langs te lopen en daarbij de belangrijkste maatschappelijke en culturele gebeurtenissen uit de jeugd aan te stippen. Al die gebeurtenissen, die plaatsvinden tussen het 10^e en 25^e levensjaar (de formatieve jaren), zijn namelijk bepalend voor hoe een persoon ook later tegen de wereld aankijkt.

Zo noemen de babyboomers meteen de autovrije zondag, de ‘verloren’ generatie X de val van de Berlijnse muur, de ‘millennial’-generatie Y roept enthousiast ‘finale Idols’ en het handjevol generatie Z dat ook aanwezig is hoeft niks te noemen, want daar neemt Daniëlle het over.

Tegenstrijdige ideeën
Generatie Z is de eerste generatie, die is opgegroeid met de telefoon en tablet in de hand en dat maakt ze echte digital natives. Kenmerkend voor deze generatie is dat er tegenstrijdige ideeën zijn. Zo is er een progressieve stroming, die strijdt voor gelijkheid en klimaat. Maar daarnaast is er ook een conservatieve stroming, die juist tégen snelle verandering is en terugwil naar de traditionele verhoudingen tussen mannen en vrouwen (#tradwive), onder andere gevoed door een influencer als Andrew Tate. Daniëlle benadrukt dat het aanbod aan ideeën, denkbeelden en overtuigingen toeneemt, maar dat de ruimte om hierover oordeelvrij van gedachten te wisselen, afneemt. ‘Scholen zijn de plek bij uitstek om het hierover te hebben’.

Reverse mentoring en fygitaal
Een ander kenmerk van deze generatie is dat zij, dankzij haar kennis over technologie en digitale media, een belangrijke rol speelt in organisaties. Vaak kunnen mensen uit deze groep hun meer seniore collega’s hier iets over leren. We spreken dan van ‘reverse mentoring’. De term ‘fygitaal’ roept niet bij iedereen meteen iets op. Het is de samentrekking van fysiek en digitaal. De lijn tussen online en offline wordt steeds dunner en generatie Z heeft daar weinig moeite mee.

Daniëlle toont een stukje van een concert van Eminem, dat onlangs in Fortnite plaatsvond en waar 45 miljoen bezoekers op afkwamen. Het online leren via YouTube en TikTok (in plaats van in de klas) en het gebruik van AI als sparringpartner (52 procent van de jongeren gebruikt het), zijn een paar andere voorbeelden in deze categorie.

Hoge ambitie
Tot slot noemt Daniëlle het hoge ambitieniveau. Deze generatie vindt het belangrijk om zich te ontwikkelen, is toekomstbewust en ongeduldig. Maar liefst 88 procent van de 13-34-jarigen wil graag deelnemen aan leer- en ontwikkelprogramma’s. In 2022 waren er ruim 50.000 personen onder de 21 jaar, die een onderneming startten, de zogenaamde youngpreneurs. Een verdubbeling in twee jaar tijd.

Daar tegenover staat weer een groep, die bewuster met mentale gezondheid omgaat en dit uit de taboesfeer haalt. De constante bereikbaarheid, prestatiedruk en financiële zorgen leiden tot toenemende burn-outklachten (1 op de 4). Daniëlle: ‘Daarom is het belangrijk dat je als school helpt bij het stellen van prioriteiten en structuur biedt.’

Een basisschooldirecteur vraagt aan het eind van haar betoog naar het belangrijkste advies voor rectoren. ‘Zorg voor gelijkwaardigheid’, zegt ze. ‘Neem de stagiair vanaf dag één op als een van het team. Stel ook reverse mentoring voor, want zij hebben veel ervaring op het digitale gebied.’ 

Met deze dosis wijsheid gaan de deelnemers uiteen voor de eerste workshopronde. Er is maar liefst keuze uit elf thema’s. Zo kun je iets leren over onderzoekend vermogen, scholing van mentoren, feedbackgeletterdheid, het begeleiden van zij-instroom en de mogelijke leerroutes voor studenten in het nieuwe curriculum van Fontys Educatie.

Hoe denken bestuurders over toekomstbestendig onderwijs?
In de workshop bestuurderstafel wordt het thema toekomstbestendig onderwijs verder opgepakt. Directeur Fontys Kind en Educatie, Nus Waleson, probeert bij de deelnemers op te halen wat de behoeften zijn binnen de scholen als het gaat om het aanleren van de juiste vakkennis en vaardigheden. 

De groep, bestaande uit onder meer schooldirecteuren, bestuurders en twee projectleiders van de onderwijsregio’s Noord-Limburg en Midden-Brabant, benoemt contextrijk leren als een steeds belangrijker thema. Hoe stem je je didactiek af op de groep? Hoe werkt het jonge brein? De pedagogische en didactische vaardigheden hebben hier een belangrijkere plaats dan vakinhoudelijke kennis. 

‘Maak onderscheid in wat je als startbekwame leraar moet kennen en kunnen en wat later aangeboden kan worden’, zegt iemand. ‘Zorg voor minder gestandaardiseerde oefeningen en minder intervisie’, zegt iemand anders. Weer iemand anders vindt het belangrijk om ook opleiders mee te laten kijken in de school. ‘Zorg dat je met je voeten in de klei blijft staan.’

Om het lerarentekort aan te pakken, noemt Nus de transitie van de educatieve opleidingen (TEO), waar Fontys nu voor staat. ‘Een van de doelstellingen is om meer en andere onderwijsprofessionals op te leiden. We gaan mensen breder opleiden, waardoor ze makkelijker een tweede bevoegdheid kunnen halen en kunnen switchen. We hopen hiermee ook de uitval tegen te gaan en beter in te spelen op de behoeften van het werkveld.’

Liever niet in de avond
Na afloop van het congres zegt een aantal deelnemers het zeker als zinvol te hebben ervaren. ‘Je steekt er altijd iets van op. Leuk ook om te horen van collega’s uit het veld hoe daar de dingen gaan. We zitten hier met allemaal verschillende rollen aan tafel. En elke school en regio is anders.’ Dat het congres deze keer deels in de avond plaatsvindt vinden sommigen niet echt een succes. ‘Ik merk dat ik me niet meer goed kan concentreren, zeker niet na het eten’, zegt een van de deelnemers. De reden om het deze keer in de avond te plannen was dat ook studenten en mentoren meer kans zouden hebben om aan te sluiten. Helaas valt het aantal studenten dat besloot deel te nemen erg tegen; welgeteld één en zij bleek onderdeel te zijn van een workshop.

Over POS
POS is een samenwerking tussen Fontys Kind en Educatie, 45 schoolbesturen en 200 opleidingsscholen, verspreid over Brabant en Limburg. Het doel is te werken aan het samen opleiden, samen onderzoeken en samen professionaliseren. Meer informatie vind je op: https://www.partnerschapopleidenindeschool.nl/.

Auteur: Claudia Boets