‘Iedereen moet betekenisvol kunnen zijn in de samenleving’
Inclusie en verbondenheid centraal in nieuwjaarspeech Nienke Meijer
‘Het is de taak van het onderwijs en van Fontys om bij te dragen aan een inclusieve samenleving.’ In haar traditionele nieuwjaarstoespraak legde Nienke Meijer, voorzitter van het College van Bestuur van Fontys, maandag 7 januari de aandacht op inclusie. Ze wees, niet voor het eerst, op een aantal ontwikkelingen die haaks staan op verbondenheid en daarmee de duurzaamheid en innovatiekracht van onze samenleving ‘bedreigen’.
Nienke Meijer citeerde Herman Tjeenk Willink die in zijn essay Groter denken, kleiner doen constateert dat de sociale kloof in ons land (en in heel West-Europa) toeneemt. Grote groepen verliezen de aansluiting, al dan niet ongewild. ‘Het gaat daarbij niet alleen om de mensen die de juiste skills ontberen, maar ook om hen die zich niet meer herkennen in de politieke vertegenwoordiging. De ‘gele-hesjes-beweging’ is hier ook een voorbeeld van’, stelde Meijer.
Impasses
Minstens zo zorgwekkend is dat het poldermodel – gebaseerd op consensus, nuance en de gulden middenweg – niet meer functioneert. Een van de oorzaken, aldus Meijer, is de houdgreep waarin politiek en media elkaar klem hebben; in de strijd om kiezer en kijker verliezen zij zich in extreme proefballonnetjes en ongenuanceerde oneliners. Gevolg: de tegenstellingen verharden, wat leidt tot politieke handelingsverlegenheid, of zelfs impasses. De moeizame aanpak van het pensioenoverleg, energieakkoord en het lerarentekort spreken wat dat betreft boekdelen. Meijer: ‘Ook dit bedreigt de inclusieve samenleving, want de afstand tussen veel mensen en de inhoud van het politieke en publieke debat groeit.’
Mensgericht
Er is volgens de Fontys-topvrouw dus behoefte aan nieuwe invalshoeken, nieuwe denkkaders, nieuwe oplossingen. Andere manieren om de kloof te dichten en de inclusieve samenleving dichterbij te brengen. Nienke Meijer noemt twee voorbeelden. ‘Het eerste is de mensgerichte economie waar Yuri van Geest, oprichter van de Singularity University, en Guido van Nispen vaak over schrijven. In deze economie dragen purpose driven organisaties vanuit hun eigen passie en overtuiging bij aan de samenleving. Bovendien vormen techniek en kunstmatige intelligentie niet langer een bedreiging voor de werkgelegenheid van mensen (‘robots vervangen mensen’) maar juist een kans om het talent van mensen verder te ontplooien. En om werk meer betekenisvol te maken. Op die manier kan iedereen onderdeel zijn van de samenleving.’
Het tweede perspectief is het inzicht dat hiërarchische structuren en de top-down managementstijl niet langer leidend zijn, maar dat de ware innovatie- en veranderkracht van organisaties ligt in het potentieel van alle medewerkers. ‘De wisdom of the crowd komt het best tot haar recht in een lerende organisatie, in een cultuur waar een leven lang nieuwsgierigheid vanzelfsprekend is. Ook dat is inclusie en verbondenheid.’
Potentieel benutten
Stevige ambities, beseft Meijer. ‘Dit zijn grote lijnen, en brede maatschappelijke ontwikkelingen. Wat betekent dit nu allemaal voor Fontys? Ik denk dat wij zowel extern als intern kunnen bijdragen aan de inclusieve samenleving. Met intern bedoel ik dan onze inspanningen op het vlak van participatie, van studenten en medewerkers, formeel en informeel. Daar zijn we echt ver in, en dat maakt me trots. Zoals bijvoorbeeld de actieve community van Bestuurlijk Actieve Studenten en het inspirerende GROW-event met meer dan 300 onderwijsondersteunende medewerkers. Maar er is nog veel meer potentie! Participatie is gebruikmaken van ons potentieel, van onze wisdom of the crowd, van onze veranderkracht. Het benutten van de kracht van een lerende organisatie. Een organisatie waarin wij allen vragen kunnen, durven en mogen stellen. En waarin iedereen de ruimte krijgt om zijn mening en ideeën te uiten. En zijn talent in te zetten. Dat is inclusie. Dan kan iedereen betekenisvol zijn voor Fontys.’
TEC verbindt
Dat is niet alles, aldus Meijer. Want: ook ons zwaartepunt TEC for Society is een belangrijke factor. ‘Als je TEC als geheel bekijkt, zie je dat iedere component - dus de T, de E en de C – bijdraagt aan inclusie, aan verbondenheid, aan het meedoen van zoveel mogelijk mensen. Hoe? Technologie ondersteunt dus bij het ontwikkelen van talenten, zoals Van Geest en Van Nispen stellen, maar het zorgt ook heel letterlijk voor verbinding. Neem een recent regionaal initiatief als ‘mobility as a service’ dat participatie en dus inclusie bevordert zonder dat eigen autobezit nodig is. Of denk aan onze eigen Massive Open Online Courses (MOOC’s) die kennis beschikbaar maken, ook voor hen die er anders geen toegang tot hadden.’
Dan is er ondernemerschap dat volgens Meijer ‘helpt om de eigen purpose zo te visualiseren dat het daarmee bereikbaar wordt voor jouw eigen talenten’. En creativiteit ten slotte, gekoppeld aan persoonlijk meesterschap, dat ‘ons leert een visie te creëren op wat we zouden willen bereiken voor onszelf en de samenleving’. Kortom: TEC for Society draagt zo integraal bij aan de persoonsvorming en talentontwikkeling van studenten, zodat ze daarmee hun eigen betekenisvolle bijdrage kunnen realiseren.
Vrienden
Tot slot een boodschap van Nienke voor hen bij wie de moed in de schoenen zakt. ‘Ja, het zijn grote ambities. Maar grote veranderingen beginnen altijd bij een kleine groep. Wij zijn bij Fontys met 5.000 medewerkers en 44.000 studenten. Wanneer ieder van ons zijn tien beste vrienden hierin meeneemt, dan zijn we al met een half miljoen. Op Facebook en Instagram hebben we wel honderd beste vrienden. Met die groep bereiken we al een derde van ons land. Dát is impact. Laten we – in navolging van Gandhi – zeggen: wees zelf de verandering die je zou willen zien in de wereld. Klein doen, groter denken!’
Wil je de volledige toespraak beluisteren? Klik dan op het audiofragment rechts bovenaan deze pagina.