Niet gezien worden is bepalend voor de rest van je leven
Waarneming en bewustwording belangrijk voor leraren
Gezien worden is belangrijk voor iedereen. Niet gezien worden heeft impact op je functioneren, en als je niet gezien wordt op school is dat vaak bepalend voor de rest van je leven. Voor leraren is het belangrijk om zich bewust te zijn van de impact die ze hebben op de ontwikkeling en toekomst van kinderen.
Petra Kerstens en Angeline van der Kamp, kenniskringleden van het Fontys Lectoraat Waarderen van Diversiteit, leggen uit dat we vaak zelf niet in de gaten hebben dat we anderen niet altijd ècht zien. Kerstens geeft een paar voorbeelden: 'Denk aan de ‘goed bedoelde’ betutteling van mensen met een beperking. Hoewel mensen het meestal niet zo bedoelen, kan die ongevraagde helpende hand voor iemand in een rolstoel als vervelend ervaren worden. Of die vrouw met een hoofddoek, die niet naar de weg wordt gevraagd omdat verondersteld wordt dat ze de taal toch niet spreekt. Al die gedachten en veronderstellingen worden vaak onbewust meegenomen in het handelen.' Van der Kamp: ‘Het handelen komt vaak voort uit een onbewuste overtuiging.’
Doe eens rustig
Die onbewuste overtuigingen zijn ook erg belangrijk in de relatie leraar-leerling. Van der Kamp: ‘We willen leraren ervan bewust maken wat voor impact zij hebben op hun leerlingen, bijvoorbeeld op het gebied van zelfbeeld of talentontwikkeling. Misschien is een leerling heel druk omdat zijn hoofd vol zit met creatieve ideeën’. Ze put hierbij uit eigen ervaring. ‘Ik was nogal een druk kind. Mijn moeder zei vaak: ‘Doe nu eens rustig, en dat zeg ik voor je eigen bestwil’, want dat drukke was ‘not done’ in die tijd. Maar onbewust werd mij meegegeven dat ik veel te expressief was, en ik moest mijn emoties maar onderdrukken, wat natuurlijk niet goed is. Die ervaring neem ik nu mee in mijn werk.’
Bewustwording
Want het ís ook vaak goed bedoeld, al die adviezen en aanwijzingen. Maar onbewust geef je toch iets mee aan een kind. Een oordeel, iets dat hij meeneemt in de rest van zijn leven. En het kind voelt zich misschien niet gezien. Als leerlingen zich niet gezien voelen, heeft dat vaak diepe impact, en je bent daar als leraar verantwoordelijk voor. Van der Kamp: ‘We maken leraren bewust van deze verantwoordelijkheid. Tegenwoordig is het overigens wel meer geaccepteerd als een kind een label heeft, bijvoorbeeld ADHD of autisme. Maar dat label beïnvloedt wel hoe we daarmee omgaan.' Kerstens: ‘Eigenlijk moet je altijd kijken naar wat diegene bedoelt met zijn gedrag, wat zit erachter? Soms helpt een label voor leerkrachten om gedrag beter te begrijpen. Maar wanneer dat dan uitdraait op stereotype reacties, vanuit een vast referentiekader van de leraar, ziet deze mogelijk te weinig wie de mens achter het label is.’ Van der Kamp vult aan: ‘En de verantwoordelijkheid van de leraar is helderheid in wat je zegt en in wat je bedoelt. En aan hoe jij je gezien voelt in werk en/of studie.’
In september en oktober staat Fontys Educatie in het teken van het thema ‘Diversiteit en Inclusiviteit in het onderwijs’. Lees meer hierover op onze website