'We moeten professionals opleiden die weten waarom ze voor de klas staan'

promotie Ella Zaouiet - Ella met haar boek in de hand

Voorjaar 2021 promoveerde dr. Ella Zaouit aan de University of Hull op de professionele identiteitsontwikkeling van startende leraren Engels. Aanleiding voor haar promotie waren de struggels van net afgestudeerde leraren Engels, die zij wilde leren begrijpen. “Als studenten bij ons weggaan en op een school als docent Engels gaan lesgeven, verwerpen ze vaak de theorieën die wij ze hebben geleerd, verlaten ze de visie die wij ze hebben proberen mee te geven en passen ze zich geheel aan, aan de school waarop ze terechtkomen."

"Kersverse docenten zijn zich daar ergens wel van bewust, maar staan niet stevig genoeg in hun schoenen om de gang van zaken op hun nieuwe school te betwisten. Als gevolg hiervan, ervaren ze spanningen tussen hoe ze idealiter zouden willen lesgeven en de schoolcultuur. Door al tijdens onze opleiding en bijvoorbeeld stages de studenten te stimuleren om meer te reflecteren op deze spanningen, kunnen we professionals in spe opleiden tot meer bewuste docenten die écht weten waar ze voor staan en die dit ook durven uit te spreken. Zo krijg je inspirerende docenten voor de klas en voorkom je dat starters de handdoek in de ring gooien, omdat ze denken dat dit vak in de praktijk toch niet voor ze is weggelegd.”

Ella straalt tijdens het gesprek voor dit interview. Nog maar pas viel het boek dat bij haar promotie hoort in haar brievenbus. “Dat was écht het moment waarop tastbaar werd wat ik heb gedaan!” Zes jaar lang stond het leven van Ella Ait-Zaouit namelijk in het teken van nieuwe leraren Engels opleiden bij Fontys Lerarenopleiding Sittard (FLOS), zelf studeren én reizen naar Engeland, waar zij aan de University of Hull ontdekte wat voor onderzoeker zij was. Als liefhebber van een goed gesprek kwam Ella uit bij een splinternieuwe methodiek: de ‘portrait methodology’. “Bij deze methode doe je kwalitatief onderzoek doordat je bij elke participant een aantal diepte-interviews afneemt, daar iedere keer een professioneel portret bij schrijft én hier een persoonlijk reflectiegesprek over voert.”

Portrait methodology als ultiem reflectie-instrument
Omdat deze methode zelf nog zo nieuw is – hij is door een docentonderzoeker van de University of Hull ontwikkeld – besloot Ella binnen haar onderzoek naar de professionele identiteitsontwikkeling van startende leraren Engels ook de werking van deze methodologie te bestuderen. “Ik heb vier net afgestudeerde docenten Engels van de FLOS in september en in juni van hetzelfde schooljaar volgens deze methodiek benaderd. Daaruit bleek dat het praten over je identiteit én het teruglezen ervan in een portret, samen met het gesprek hierna zorgt voor een drie-dubbelreflectiemoment. Dit maakt de portrait methodology een zeer geschikt middel om bij mensen een bepaalde bewustwording te realiseren.”

Jonge docent staat in overlevingsstand
“De oud-studenten die ik sprak voor mijn onderzoek waren in het begin van hun carrière als docent Engels vooral bezig met ‘overleven’ en daardoor zeer op zichzelf gericht. Medio juni datzelfde schooljaar lag de focus van deze jonge professionals veel meer op de leerlingen in hun klas. In de tussenliggende maanden was de visie, zoals wij die hadden meegegeven aan onze docenten, echter ingeruild voor die van de school waarop ze lesgaven. De door ons ons aangeleerde theorieën werden ingeruild voor handelwijzen van zittende docenten, omdat dit praktisch de makkelijkste weg was. Erg jammer en een gemiste kans om onze visie ten aanzien van het leren van een tweede taal als doeltaal en voertaal op middelbare scholen en mbo’s te introduceren.”

Gebrek aan visie leidt tot ongemak
Volgens Ella waren de jonge professionals zich ergens wel bewust van het feit dat ze anders lesgaven dan hen was geleerd, maar stonden ze niet stevig genoeg in hun schoenen om vast te houden aan de professionele identiteit die FLOS hen had proberen mee te geven. “Omdat ze niet helder hadden waar zij als persoon voor stonden, hadden ze ook hun visie als professional niet scherp. Ik begreep nu waar hun struggels vandaan kwamen.” Bij een van de participanten leidde dit bijna tot een vertrek uit het onderwijs. “Door het eerste portret dat ik over haar schreef en ons reflectiegesprek hierover kwam ze tot het inzicht dat het niet het onderwijs was dat niet bij haar paste, maar de school waar ze op dat moment lesgaf. Ze vond een nieuwe school en was in de tweede gespreksronde in juni een stuk positiever over het docentschap!”

Teacher Identity leerlijn stimuleert identiteitsontwikkeling
Gevraagd naar een concrete uitkomst van dit onderzoek voor Fontys Lerarenopleiding Sittard, antwoordt Ella enthousiast: “We zijn per direct meer gaan doen aan het stimuleren van een persoonlijke identiteitsontwikkeling en beroepsidentiteit tijdens onze opleiding(en). Zodat studenten aan het eind van jaar vier een duidelijker beeld hebben van waar ze voor staan en hierdoor meer doordachte keuzes maken in hun beroep straks én het gesprek durven aan te gaan met zittende docenten.” Op dit moment krijgen alle studenten aan de opleiding Leraar Engels bij FLOS van Ella en haar collega’s via de ‘teacher identity’ leerlijn tijdens speciale coaching sessies de eerste handvatten voor het reflecteren op een eigen beroepsidentiteit aangereikt. Daarnaast geeft Ella webinars en workshops over dit onderwerp aan geïnteresseerden binnen en buiten Fontys en helpt ze docenten op middelbare- en mbo-scholen in 2,5 uur tijd ervaren wat het reflecteren op een beroepsidentiteit inhoudt. “Ik ga binnenkort praten met stagebegeleiders, zodat onze studenten ook dáár in een veilig klimaat kunnen werken aan dit thema. Het balletje is dus echt aan het rollen. Ik ben er van overtuigd dat deze aanpak zeer inspirerende docenten gaat opleveren!”

Wil je meer weten over dit onderzoek en de tools die hieruit voortkomen? Wil je graag een workshop of lezing bijwonen dan wel willen deelnemen aan een webinar? Neem dan contact op met Ella Zaouit via e.aitzaouit@fontys.nl

Auteur: Ellen Langenhuijsen