Opinie: Aan alle thuisonderwijzers die er klaar mee zijn

rutger van de Sande

Ouders die een carrière in het onderwijs overwegen, kunnen daarvoor terugdeinzen nu ze thuis hebben ervaren hoe zwaar het lesgeven aan hun eigen kinderen is. Toch geldt juist voor hen: word leraar!

De laatste weken waren alle ouders van schoolgaande kinderen een klein beetje leraar. Toch? Je kind aan het werk zetten, het op weg helpen met uitleg over wat de bedoeling is, complimenten geven over hoe hard er al gewerkt is en achteraf nagaan of het allemaal gelukt is. Dat zijn zo op het eerste gezicht allemaal behoorlijk leraar-achtige activiteiten. En als de signalen die ik om me heen hoor maatgevend zijn, dan zijn de meeste thuisonderwijzers er inmiddels wel zo'n beetje klaar mee. Ook voor diegenen die er vol enthousiasme aan begonnen, bleek het een hele klus en viel het vaak tegen om de kinderen steeds met frisse moed aan het schoolwerk te zetten. En te houden, niet te vergeten.Gelukkig lost die kwestie zich de komende tijd vanzelf op. De basisscholen zijn gedeeltelijk weer opgestart en het voortgezet onderwijs zal binnen afzienbare tijd volgen. Wat echter meer dan jammer zou zijn, is als ouders/thuisonderwijzers inmiddels tot de conclusie zijn gekomen dat het leraarschap niets voor hen is. De ervaring leert namelijk dat er in onze samenleving veel ervaren professionals rondlopen met het idee om misschien ooit nog eens een carrièreswitch naar het onderwijs te maken. Elk jaar melden behoorlijke aantallen van hen zich voor een (deeltijd-) lerarenopleiding. Ook uit onderzoek blijkt dat tot wel 40 procent van de beroepsbevolking interesse heeft in een carrière als leraar.

Afgeschrikt
Waar ik me dus zorgen over maak, is dat de ervaringen met thuisonderwijs een deel van deze 'potentials' heeft afgeschrikt om hun sluimerende onderwijsambities nog eens in praktijk te brengen. Dat zou namelijk zeer ten onrechte zijn, want het thuisonderwijzen van de afgelopen weken heeft niet zo gek veel met leraarschap te maken. En dat besef is belangrijk omdat we nog steeds te maken hebben met een omvangrijk lerarentekort. In zowel het basisonderwijs als het voortgezet onderwijs kunnen we de komende jaren veel extra leraren gebruiken. De doorstroom naar lerarenopleidingen vanuit havo, vwo en mbo is niet onaanzienlijk maar blijkt toch niet te kunnen voorzien in de vraag vanuit de scholen naar nieuw onderwijstalent. Carrièreswitchers zijn dus noodzakelijk om de hoge kwaliteit van ons onderwijs op peil te houden.Terug naar het thuisonderwijzen en hoe weinig dat met 'echt' leraarschap van doen heeft. Daar zou je een boek over vol kunnen schrijven maar ik kies er één aspect uit waarvan ik denk dat het het meest bepalend is geweest voor eventuele negatieve ervaringen met thuisonderwijs: de ouder-kindrelatie laat zich niet zomaar uitbreiden naar een leraar-leerlingrelatie.

Contract
De relatie die je als ouder met je kind hebt, zou je kunnen beschouwen als een soort contract. Een contract dat zich heeft gevormd in de loop der jaren met heel veel (ongeschreven) regels en afspraken. Door dat contract weet je van elkaar waar je aan toe bent. Als ouder merkte je dat (voor de coronacrisis) bijvoorbeeld als je andere dan je eigen kinderen over de vloer kreeg. Die brachten vanuit hun eigen thuissituatie een ander contract mee je huis in.Zo bezien is thuisonderwijs in veel gevallen een vorm van rigoureuze contractbreuk. Je kind reageert verbaasd of pikt het niet dat je je ineens intensief met schoolwerk gaat bemoeien dat door omstandigheden nu thuis moet gebeuren. Dat kan leiden tot conflictsituaties of situaties waarin je kind zich aan je aandacht probeert te onttrekken. En dat is precies wat ik de afgelopen tijd van veel thuisonderwijzers hoorde.

Verwachtingen
Ook tussen leraar en leerlingen vormt zich zo'n soort contract. Het bestaat uit de onuitgesproken onderlinge verwachtingen tussen leraar en leerlingen. De eerste contactmomenten van een nieuw schooljaar gebruiken leraren voor een belangrijk deel om het contract met hun leerlingen vorm te geven. Sommige leraren doen dat door de tijd te nemen om werkafspraken te maken met hun leerlingen: wat verwacht ik van jullie en wat kun je van mij verwachten? Een leraar begint dus steeds met een min of meer blanco contract. Min of meer, want kinderen bouwen in hun hoofd gaandeweg een soort basiscontract op waarvan ze weten dat het voor de omgang met de meeste leraren zal gelden. Maar toch hebben leraren veel meer ruimte om zelf steeds opnieuw invulling te geven aan het contract met hun leerlingen dan dat ouders die hebben wanneer ze gaan thuisonderwijzen.Zoals gezegd zijn er daarnaast veel meer verschillen aan te wijzen. Zo ben je als thuisonderwijzer in veel gevallen bijvoorbeeld niet meer dan doorgeefluik van de school. Terwijl je als leraar veel ruimte hebt om eigen keuzes te maken in wat je aan de orde stelt en vooral ook hoe je dat precies doet. Het punt van de contractbreuk is echter misschien de grootste afknapper geweest voor veel ouders. Kortom, vond je het thuisonderwijs niks? Word dan leraar!