‘De persoonlijke aandacht binnen Fontys is bijzonder’
Auditor Jan van den Berg na 30 jaar Fontys met pensioen
‘Voordat corona ons land trof, hebben we nog even overwogen een afscheidsreceptie te organiseren. Maar al gauw kwamen we tot de conclusie dat het wel erg druk zou worden, haha. Ik denk dat ik misschien wel de helft van de 5.000 collega’s persoonlijk ken.’ Wie Jan van den Berg een beetje kent, weet dat dit geen grootspraak is. Daar is de kleine, bebrilde Bosschenaar de man niet naar. Het is een feit: een dertigjarige loopbaan binnen Fontys voerde hem langs diverse instituten, diensten en afdelingen, in allerlei verschillende functies. ‘In de jaren als docent en directeur heb ik natuurlijk al een aardig netwerk opgebouwd, maar als auditor kom je écht overal en spreek je ontzettend veel collega’s in de instituten.’
Jezelf zijn
Sinds 2011 is Jan van den Berg actief als auditor. In de jaren daarvoor is hij onder meer docent en directeur aan de Eindhovense heao communicatie, de voorloper van het huidige FHEC. ‘Niet zo vreemd, want ik heb in Nijmegen communicatiewetenschap gestudeerd. Ik kwam als docent vrij snel in het MT en na een jaar of vijf werd ik als directeur benoemd. Dat heb ik een jaar of zes volgehouden’. Wie Jan kent, vraagt zich wellicht af hoe deze rustige, bescheiden man zich als directeur opstelde. ‘Ik ben weliswaar rustig, maar houd heel erg van directe communicatie’, aldus Jan. ‘Ik kan prima, op mijn manier, een moeilijke boodschap brengen. Dat deed ik als directeur natuurlijk wel eens, en nu als auditor ook wel. Daarbij speelt mijn verleden in de psychiatrie – als medewerker, niet als patiënt haha – wel een rol. Ik heb daar geleerd om altijd jezelf te zijn in de omgang met anderen. Anders prikken mensen meteen door je heen.’
Buiten kijken
De loopbaan van Jan speelt zich weliswaar grotendeels, maar niet helemaal af binnen Fontys. Zoals gezegd begon hij ooit als medewerker in de psychiatrie. En na zijn studie in Nijmegen werkte hij ook zes jaar aan de universiteit van Utrecht als beleidsmedewerker bij de Faculteit Sociale Wetenschappen. Maar ook toen Jan eenmaal bij Fontys was aangesteld, heeft hij nog ‘buiten’ ervaring opgedaan. ‘Ik heb een paar jaar – na mijn periode als directeur bij communicatie – bij de onderwijsinspectie gewerkt. Ik was inspecteur PO en HO. Een prima werkplek: goed salaris, ik hoefde niet heel hard te werken, maar ik wilde daar niet tot mijn pensioen blijven. Ik ben toen door Jan Houben, een van de toenmalige bestuurders van Fontys, gevraagd als directeur van de drie Limburgse pabo’s. Dat heb ik ook een jaar of vijf gedaan; ook al was ik geen Limburger, toch heb ik daar mijn bijdrage kunnen leveren aan de fusie en de vernieuwing van het onderwijs.’
Leaseauto
Dezelfde Jan Houben polst Jan van den Berg vervolgens voor een directiepositie bij sociale studies waar destijds veel problemen waren. ‘Dat was echt een heftige, maar ook leerzame periode. Leidinggeven aan een instituut met toen 2.300 studenten, een van de grootste van Fontys. En ik heb moeilijke maar zeer noodzakelijke beslissingen moeten nemen. Bezuinigingen, 70 mensen ontslaan en de vestiging in Tilburg moeten sluiten. Daarna – en dat is nu ongeveer 10 jaar geleden – zat ik even op een lastig kruispunt in mijn carrière: ik wilde geen directeur meer zijn, ik had bijna een contract getekend bij BMC. Mijn leaseauto had ik al bij wijze van spreken al uitgezocht, maar toen heb ik me toch teruggetrokken. Ik voelde dat ik bij Fontys en in het onderwijs wilde blijven. Toen tipte Wilma de Koning me op het naderende pensioen van de toenmalige concernauditor. Dat was écht iets voor mij, met mijn ervaring bij de inspectie en in diverse rollen bij Fontys. En zo is het gekomen.’
Thuisgevoel
Wie drie decennia bij Fontys werkt, heeft een hoop dingen meegemaakt. De fusie natuurlijk, maar ook veel ontwikkelingen in de governance van deze enorme organisatie. ‘Van decentraal naar centraal en weer terug. Van informeel naar formeel en weer terug. Van cijfers naar waarden en van waarden naar cijfers. Natuurlijk zie je dingen terugkomen als je zo lang ergens werkt. Dat is ook niet erg. Ik ben er niet cynisch van geworden, hoor. Heel vaak is de keuze voor een bepaald sturingsprincipe prima te billijken op een bepaald moment.’ Nogal wat koerswijzigingen dus en een ingrijpende fusie, in al die jaren. Wat kenmerkt Fontys dan eigenlijk? ‘Het grootste pluspunt van Fontys is voor mij de warmte, het persoonlijke van de organisatie. Dat thuisgevoel spreekt me zeer aan. En hoewel ik begrijp dat we echt meer zullen moeten standaardiseren of harmoniseren, toch hoop ik dat we niet doorslaan. En dat de eigenheid van de instituten en de kleinschalige, persoonlijke cultuur binnen veel opleidingen behouden blijft.’
Heerenclub
Tot slot: na 30 jaar Fontys afscheid nemen ten tijde van corona, nadat je een halfjaar lang achter een scherm hebt gezeten. Is dat niet een enorme anticlimax? ‘Nee hoor’, lacht Jan. ‘Weet je wat het is? Ik zag echt enorm op tegen mijn pensionering. Bang voor het thuiszijn en er niet meer toe doen, het zwarte gat. Maar nu ik een halfjaar thuis ben, merk ik dat ik het helemaal niet erg vind. Sterker nog: het is eigenlijk heel gezellig. Mijn vrouw en ik hebben elkaar nog niet achter het behang geplakt, en ik heb ineens veel meer tijd voor mijn liefhebberijen: koken, padel spelen (padel is een mix van tennis en squash, sp), schilderen.’ Wie echter denkt dat Jan alleen nog maar achter de geraniums zal zitten schilderen en met de Heerenkookclub bijzondere gerechten gaat uitproberen, heeft het mis. ‘Ik zal mijn kennis en mijn netwerk zeker nog blijven benutten. In welke vorm precies weet ik nog niet. Laatst suggereerde iemand: “Is het coachen van jonge of nieuwe directeuren niet iets voor jou?” Dat lijkt me dus echt heel erg interessant. Dus bij deze mijn sollicitatie, haha.’
Anekdote: ‘Wist je dat ik vermoedelijk de enige Fontys-medewerker ben die op vakantie is geweest met Joep Houterman? Haha, nee, dat was niet deze zomer. Al in 2007 maakte hij met zijn vrouw en zoon net als mijn vrouw en ik een groepsreis naar Vietnam. Je kunt je voorstellen dat ik verbaasd was toen het nieuwe bestuurslid bekend werd in de zomer van 2018.’
Trots op: ‘Ik heb hier 30 jaar gewerkt en ook soms moeilijke beslissingen moeten nemen, maar ik heb nog nooit een echt conflict gehad met iemand. Niet dat ik niet de waarheid zeg, maar blijkbaar kan ik op gepaste wijze kritiek leveren en nemen mensen ook veel van mij aan.’
Advies aan Fontys: ‘Behoud het persoonlijke en het kleinschalige, maar zorg dat de communicatie wat zakelijker en professioneler wordt. Ik heb een aantal jaar boven de grote rivieren gewerkt en de directheid daar bevalt me beter dan de Brabantse terughoudendheid.’
Zorg: ‘Ik maak me wel zorgen over de IT bij Fontys. Daar is de voorbije decennia een boom opgetuigd, die we echt zullen moeten neerhalen. Ik hoop dat dat gaat lukken.’
Waarom auditor? ‘Het persoonlijke contact, de gesprekken over inhoud. Geen vinkjes zetten maar echt informatie boven water krijgen.’
Jans laatste werkdag is 1 oktober. Wie Jan nog persoonlijk wil spreken of hem een boodschap wil meegeven: hij is (ook na 1 oktober) te bereiken op 06-50242126 of via tjannik@hotmail.com.