Lezen wordt weer leuk met LIST
Veel lezen met leerlingen werpt vruchten af
Al jaren horen we het in de media en om ons heen: de leesmotivatie bij kinderen en jongeren gaat achteruit. LIST is een leesmethodiek die kan helpen bij het bevorderen van de leesmotivatie bij kinderen. En dat werkt! Eefje Wilmsen en Michelle Bervoets zijn werkzaam bij Fontys Opleidingscentrum Speciale Onderwijszorg van waaruit ze LIST-trajecten in scholen begeleiden en leerkrachten opleiden tot LIST specialist. Beiden zijn vanuit een kartrekkersrol op de school waar zij werkten in het LIST-begeleiderschap gerold. Waar LIST voor staat? Bervoets: ‘De officiële benaming is “Lees Interventieproject voor Scholen met een Totaalaanpak”, maar bij de kinderen noemen we het: “Lezen IS Top”!
Snel resultaat
LIST is een integraal schoolverbeteringstraject dat gericht is op het verbeteren van de leesvaardigheid van leerlingen. Betrokkenheid bij lezen vormt het uitgangspunt. Zo worden in de bovenbouw van de basisschool leesboeken gekozen op niveau en interessegebied. Op deze manier leren leerlingen lezen en op deze manier verhoogt hun leesmotivatie. LIST verbindt de techniek van lezen steeds met leesbegrip, leesbeleving en het opbouwen van kennis van de wereld. Lezen wordt weer leuk! Wilmsen: ‘Ik vind het mooi dat scholen heel snel resultaat zien. Leerlingen gaan heel veel lezen, en je leert lezen eigenlijk alleen maar door het veel te doen. De hogere opbrengsten worden al zichtbaar na een half jaar, meestal worden leerkrachten al positief verrast tijdens de tussenmeting. En dat dat doet natuurlijk iets met de motivatie van teams. Daarnaast zien leerkrachten al binnen enkele weken een toename van de leesmotivatie.
Het hele team meenemen
LIST is ontstaan in 2008, Bervoets (links op de foto) is betrokken geraakt bij de methode als leerkracht, Wilmsen (rechts) was intern begeleider. Bervoets over haar start met LIST in 2012: ‘De bekendste leesmethode was destijds Estafette en op een gegeven moment was de vraag op de school waar ik werkte: gaan we hier mee door of gaan we werken met LIST? Uiteindelijk ben ik kartrekker van het project op mijn school geworden en boekten we hele goede resultaten in relatief korte tijd. Ik kreeg vragen van andere scholen om daar ook LIST op te zetten. Zo ben ik met Fontys in aanraking gekomen, want ik miste de handvatten om begeleider te worden. Ik heb bij Fontys de master Educational Needs gedaan vanwege de modules beginnende geletterdheid en gevorderde geletterdheid en begeleiden bij veranderingsprocessen. Het is belangrijk dat je van dat laatste kennis hebt als LIST begeleider, want een andere aanpak vergt een andere werkwijze en dat is echt een veranderproces waar je het hele team in mee moet nemen.’
Wilmsen: ‘De vraag op mijn school was: we willen het technisch lezen verbeteren op de hele school en een doorgaande lijn neerzetten. Het leesonderwijs verbeterde sterk in korte tijd en ik werd door de begeleider gepolst of het begeleiden van LIST trajecten niet iets voor mij was. Nou dat was het zeker! Door in de theorieën te duiken zie je eigenlijk heel snel dat er in leesmethodes allerlei dingen worden gedaan die helemaal niet helpend zijn bij het leren lezen, en niet bijdragen aan het proces. Het belangrijkste voor mij is dat LIST gestoeld is op leesmotivatie, en op het werken met kinderliteratuur. En dat werpt zijn vruchten af!’
Voorbeelden uit de praktijk
Beiden noemen voorbeelden. Bervoets: ‘Ik had bij mijn groep 8 een structuur aangebracht, met vaste tijden waarop er gelezen werd in de klas. Ik maakte een keer mee dat een vast leesmoment een keer niet doorging vanwege een dansvoorstelling. Leerlingen kwamen met de vraag of ze nu echt naar die voorstelling moesten gaan, want ze wilden liever lezen.’
Wilmsen: ‘Een van de onderdelen uit LIST voor de bovenbouw is de boekenbabbel. De leerkracht leest dan een stuk voor uit een boek en stelt aan de hand daarvan een vraag aan de klas. Ik had laatst een observatie in een klas en de leerkracht las een fragment voor uit het boek Geheim Agent Opa, en het fragment ging over een pratende auto die zich beledigd voelde. De vraag aan de klas was: “Is er in jouw boek ook iets ongeloofwaardigs, iets wat eigenlijk niet echt gebeurd kan zijn, zoals in dit boek?” En dan gaan de leerlingen nadenken over het verhaal in het boek dat ze zelf aan het lezen zijn. Zo werkt het. Met LIST ben je vooral heel veel met lezen bezig. Ook wordt er een breed aanbod aan boeken gepresenteerd zodat er veel keuze is.’
Creatief schrijven ondersteunt het leesproces
LIST heeft trajecten voor de onderbouw en de bovenbouw. Bij groep 3 is de methode nog wel het uitgangspunt, maar het belangrijkste is veel lezen, tekst lezen en voorlezen. Bervoets: ‘Daarnaast is creatief schrijven belangrijk. Je ziet dat hier in de onderbouw vaak nog nauwelijks aandacht voor is. Wij gaan ermee aan de slag. Een voorbeeld is dat de kleuters een boodschappenlijstje gaan proberen te schrijven. En dat mogen gewoon krabbeltjes of willekeurige letters zijn. Het gaat erom dat ze beseffen dat je met woorden en letters een boodschap over kunt brengen. Je kunt ermee communiceren of om iemand aan het lachen te maken door een grapje op te schrijven. Het doel wordt op die manier duidelijk.’ Wilmsen vult aan: ‘Kinderen krijgen op deze manier door dat schrijven functioneel is. Daarnaast ondersteunt schrijven het leesproces, want door te schrijven stijgt de letterkennis’.
Leerkrachten zien heel snel de meerwaarde van het programma, ook omdat je heel snel resultaat ziet. Wilmsen: ‘Als je met kinderen creatief gaat schrijven zien leerkrachten heel snel wat kinderen oppikken en hoe snel ze daarin groeien.’ Bervoets: ‘Ik hoorde van een collega dat de letterkennis van een leerling in een maand tijd van 4 naar 19 letters gegroeid was door creatief te gaan schrijven. Hoe is het mogelijk hè? Dat bereik je puur omdat je ermee bezig bent, dat kinderen geprikkeld worden.’
Leren de juiste vragen te stellen
Bervoets geeft nog een voorbeeld uit de praktijk: ‘Het schooljaar was bijna voorbij en een leerkracht van een klas waar ik observeerde zei dat veel kinderen niet meer gemotiveerd waren om te lezen. Ik kwam er bij de observatie achter dat de leerkracht niet zo veel aan leesgesprekjes deed. Ik ging daarom in gesprek met een leerling die een beetje rond zat te kijken en duidelijk geen zin had in lezen. Ik vroeg: wat ben jij aan het lezen? Ik liet hem een stukje voorlezen. Er lag een kind onder zijn dekbed te bibberen. Waarom lag hij nu bibberend onder zijn dekbed? Dat wist hij niet. Ik zei: “Nou, ik ben wel heel benieuwd of je er achter kunt komen”. Door vragen te stellen daag je de leerling uit om verder te lezen, zodat hij erachter kan komen wat er aan de hand is. Toen ik hem aan het einde van de les nog niet gevraagd had wat er gebeurd was kwam hij uit zichzelf naar me toe om het te vertellen. Bij iemand die hij totaal niet kent! Laat staan wat je kunt bereiken als je de vaste leerkracht bent en een relatie met de leerling hebt opgebouwd. Met LIST leer je als leerkracht de juiste vragen te stellen om leerlingen uit te dagen om te lezen.’
Wilmsen: ‘We gaan tijdens de scholing eigenlijk steeds dieper in op hoe je als leerkracht de individuele behoefte van leerlingen goed in beeld kunt brengen. Wat heeft die leerling nu van jou nodig? En hoe kan ik leerlingen die lezen niet leuk lijken te vinden motiveren? Met LIST laten we hen aan zoveel mogelijk boeken proeven, we laten ze via boeken in een andere wereld terechtkomen. Je hebt maar één goed boek nodig om een kind echt aan het lezen te krijgen. Het mooiste is als we horen dat kinderen niet kunnen stoppen met lezen, en leerkrachten dit met trots vertellen. Dan is ons doel bereikt!’
Ook aan de slag met LIST? Lees hier meer
Auteur: Linda Koster