Robert Schuwer, godfather van OER, zwaait af
In oktober ontving Robert Schuwer, lector Open Educational Resources aan Fontys Hogeschool ICT, een Lifetime Achievement Award voor zijn werk op het gebied van Open Educational Resources (OER). Vanwege het bereiken van de AOW-gerechtigde leeftijd legt hij zijn functie als lector per 1 januari 2023 neer. Op vrijdag 25 november vond een afscheidssymposium plaats.
Waar staan we met OER en hoe gaan we verder? Deze vragen stonden centraal bij het afscheidssymposium van Robert Schuwer, dat bestond uit een paneldiscussie gevolgd door een presentatie door de scheidende lector.
Meer OER
Eerst even de context. Begin van dit jaar is een verklaring vastgesteld als onderdeel van het Versnellingsplan Onderwijsinnovatie met ICT. Besturen van instellingen in het wo en hbo spraken af leermaterialen zoveel mogelijk open te maken en met elkaar te delen, zodat docenten met elkaar in gesprek kunnen over de inhoud en de kwaliteit van dat lesmateriaal. Dat komt de kwaliteit van het onderwijs ten goede, zo is de opvatting. Ook willen de onderwijsinstellingen met commerciële partijen (uitgevers en Educational Technology (kortweg EdTech) bedrijven) tot een afsprakenstelsel komen voor gebruik van leermaterialen, waarbij de regie bij de instellingen blijft.’
Voormalig student Thomas van der Meer juicht het toe als studenten meer zouden worden betrokken bij de samenstelling van het leermateriaal. ‘Studenten willen eigenlijk vooral weten: heb ik het boek echt nodig en wat kost het? Ik heb eens een boek van € 150,- gekocht dat we amper gebruikten. Logisch dat veel studenten het even aankijken voordat ze een boek aanschaffen, of kijken of ze er komen met pdf’s en pencasts.’
Dun gezaaid
Docent-onderzoeker Annemarie van den Broek werkt niet langer met een vaste boekenlijst, vertelt ze. ‘Een complete boekenlijst kostte soms wel zeshonderd euro. We werken voortaan met onderwerpen – de kennisbasis – en helpen studenten daar goede bronnen voor te vinden. Dat valt trouwens niet mee. Op internet vind je veel oppervlakkige informatie en veel wetenschappelijk materiaal. De laag ertussen is dun gezaaid. Misschien zouden wij daar iets aan kunnen doen.’
Onderhoud nodig
OER staat soms op gespannen voet met de AVG, vertelt Ron Augustus van SURF. ‘Om te kunnen zien of studenten hun leerdoelen bereiken is het ‘t gemakkelijkst om alle data te verzamelen en profielen bij te houden, zoals Bol.com en Netflix ook doen: ‘Als je hiervan houdt, vind je dit misschien ook wel interessant.’ De vraag is natuurlijk of dat mag.’ Darco Jansen van de Universiteiten van Nederland (UNL) breekt een lans voor autonomie en soevereiniteit. ‘Eigenaarschap van de leermaterialen en het onderwijsproces zijn heel belangrijk.’ Volgens Jansen is het openstellen van leermateriaal an sich niet voldoende. ‘Dat materiaal moet onderhouden worden en daar moet je mensen uren voor geven. Doe je dat niet, dan is het materiaal snel verouderd en wordt het niet meer gebruikt.’
Rol docent blijft cruciaal
Fontys-bestuurder Hans Nederlof vindt dat het onderwijs wat minder voorzichtig moet zijn richting marktpartijen. ‘Plat gezegd: we moeten ze gewoon in hun business model zien te raken.’ Dat studenten hun toevlucht nemen tot Youtube als bron van informatie baart hem enigszins zorgen. ‘Wij hebben dan totaal geen controle meer op de kwaliteit.’ Volgens Van den Broek is de docent nog altijd de sleutel tot goed onderwijs. ‘Maar dan wel in een andere rol dan vroeger. Docenten zijn niet langer the gate to knowledge. Het is onze taak studenten kritisch te volgen in hun ontwikkeling en te coachen, ook bijvoorbeeld in hoe ze hun tijd het beste kunnen besteden.’
Vervolgens legt Schuwer, zoals hij het zelf noemt, publieke verantwoording af over zijn werk bij Fontys, de afgelopen acht jaar. ‘De eerste vier jaar heb ik het OER-gebied in kaart gebracht en trends verkend. Daarna kwam de fase van disseminatie en kennis delen. Wat ik niet genoeg kan benadrukken: OER is een middel en geen doel op zich. Je moet denken vanuit de waarden van de student en van de docent. Wat is voor hen belangrijk? Beiden zullen willen weten: what’s in it for me?’
Onbeantwoorde vragen
Hoewel de nodige kennis is verzameld zijn veel vragen volgens Schuwer nog onbeantwoord. ‘Bijvoorbeeld: wat kan ‘open pedagogy’ bijdragen aan de adoptie van open leermaterialen? Welk verschil kunnen open leermaterialen maken in effectiviteit, efficiëntie en plezier in het onderwijs? En hoe draagt adoptie van open leermaterialen bij aan meer inclusiviteit en betere toegankelijkheid van het onderwijs in Nederland?’
Het gebruik van open leermaterialen in het onderwijs zou volgens Schuwer onderdeel moeten worden van alle lerarenopleidingen. ‘Maar daar ben ik niet meer aan toegekomen. Dat is voor de mensen na mij.’ Een mens kan niet alles. Het was vrijdagmiddag, vier uur. Tijd voor bier en bitterballen.