Voor de klas staan vraagt om snel denken en doen
Lector Frank Crasborn onderzoekt 'het denken' van docenten
Hoe reageer je als leraar op die altijd drukke leerling die de hele klas onrustig maakt? En ga je wel of niet in op die leerling die altijd een grote mond terug geeft? Als je voor de klas staat, moet je snel reageren. Je hebt vaak geen tijd om de situatie eens rustig te analyseren. Dat vraagt veel van een leraar. Frank Crasborn, lector Integratief Opleiden & Boundary Crossing bij Fontys Lerarenopleiding Sittard, doet onderzoek naar wat er in het hoofd van een docent gebeurt.
Mensen reageren vaak met onbewuste routines en automatismen waarbij niet alleen kennis maar ook gevoelens een rol spelen. Maar wat gebeurt er nu eigenlijk in het hoofd van een leraar als hij voor de klas staat, en hoe beïnvloedt dat het handelen? Crasborn: ‘Je hebt in elke klas verschillende soorten leerlingen die allemaal ander gedrag vertonen. Daar moet je als leraar constant op anticiperen. Gedrag van mensen, en dus ook van leraren, kun je op allerlei manieren waarnemen en analyseren.'
Lichaamstaal
Heel lang is er alleen maar naar waarneembaar gedrag gekeken, nu ook naar cognities, vertelt de lector. 'Dat wil zeggen: je kijkt niet alleen naar het handelen, maar ook naar het denken van leraren tijdens dat handelen. Meestal wordt dan bijvoorbeeld een video-opname gemaakt van een les, waarna gekeken wordt hoe een leraar reageert in bepaalde situaties. Wat hij zegt, hoe hij zich gedraagt, lichaamstaal. Maar als je het achteraf terugkijkt is, is wat er op het moment zelf gebeurde en hoe je je daarbij voelde moeilijk terug te halen. Waar het onderzoek zich op richt is wat er gebeurt in het hoofd van de leraar, precies op het moment dat hij iets zegt of doet, we noemen dit ook wel het ‘onmiddellijk onderwijsgedrag’ van leraren.’
Coaching
Dat klinkt nog niet eenvoudig, in het hoofd van een leraar kijken. Volgens Crasborn zijn er verschillende manieren om die momenten te analyseren. ‘Een veelgebruikte manier is het maken van een video opname waarbij we vooraf een signaal afspreken met de leraar. Bijvoorbeeld een vinger op de borst leggen, of iets anders dat niet opvalt bij de leerlingen. Het signaal wordt gebruikt op het moment dat er iets gebeurt waarbij er een beslissing moet worden genomen, of een bepaalde afweging moet worden gemaakt. Een leraar moet namelijk elke dag op vele momenten snel beslissingen nemen. Eerst gaat het om: zie ik het? En daarna komt de afweging: moet ik (n)iets doen? En wat dan? Tenslotte de vraag: kan en durf ik dat? En dat alles in een fractie van een seconde.'
‘We gaan naderhand dus terug naar het moment dat het signaal werd gegeven. Soms weet de leraar niet meteen meer wat er gebeurde waardoor hij het signaal gaf. Maar er gebeurde dus wel iets in zijn hoofd. En daar gaan we naar op zoek. Als je erachter komt wat er gebeurt in je hoofd kun je daar op anticiperen. Als je bijvoorbeeld niet weet wat je moet of niet durft in te grijpen kun je daaraan gaan werken, door middel van coaching.’
'Voor coaching in de klas hebben we een tijdje geleden een tool ontwikkeld in de vorm van een app: Earcoach for teachers (www.earcoach.nl). Kort gezegd kan een leraar tijdens de les direct feedback krijgen van een coach via een app op zijn smartphone en een elektronisch oortje. De leerlingen merken daar niets van, en de leraar kan op basis van korte boodschappen van de coach meteen zijn handelen aanpassen.’
Samenwerking
Crasborn werkte voor dit onderzoek samen met Sharisse van Driel, docentonderzoeker bij de Open Universiteit en de Universiteit van Amsterdam, Halzka Jarodszka (Open Universiteit) en Saskia Brand-Gruwel (Zuyd Hogeschool). Het promotieonderzoek naar kijkgedrag van leraren in de klas in relatie tot klassenmanagement werd in 2022 afgerond.
Bekijk ook dit webinar uit 2022 over het onderzoek.
Auteur: Linda Koster
Meer lezen over dit onderwerp?
Zie het onderzoek Eye-tracking inzetten in onderwijs en onderzoek: het verbeteren van klassenmanagement van (beginnende) docenten
Deze artikelen zijn verschenen n.a.v. het proefschrift:
Classroom chronicles: through the eyeglasses of teachers at varying experience levels
Teachers’ interactive cognitions in noticed classroom management events: Does experience matter?
Exploring preservice, beginning and experienced teachers’ noticing of classroom management situations from an actor’s perspective
Capturing and characterizing teachers’ noticing as basis for their classroom management in different career stages: A data paper
A coding scheme to clarify teachers’ interactive cognitions in noticed classroom management situations from an actor’s perspective