Hoe communiceer je met laaggeletterden?
Studiejaar 2017/2018 begon leerzaam voor team Zelfregie van Fontys Paramedische Hogeschool (FPH). Op donderdag 24 augustus werd het team getraind in effectief communiceren met laaggeletterden door Jolanda van der Velden, huisarts en trainster bij Stichting Pharos. Laaggeletterdheid komt veel vaker voor dan je wellicht denkt. Zo zijn 2,5 miljoen mensen in Nederland laaggeletterd. Hiervan is twee derde deel autochtoon. Meer dan de helft van de laaggeletterden heeft een baan. Laaggeletterden hebben vaak moeite hun weg te vinden in de zorg. Ze bezoeken vaker een arts, hebben vaker een chronische ziekte, een ongezondere leefstijl en zijn minder therapietrouw. Reden genoeg dus om hier ook binnen de paramedische opleidingen van FPH meer aandacht aan te besteden.
‘Natuurlijk leren we onze 3e jaar studenten van de verschillende bacheloropleidingen van FPH wat gezondheidsvaardigheden zijn, en hoe je voor mensen die daarin niet zo vaardig zijn informatiematerialen kunt ontwikkelen’, aldus Caroline Kruyt, docent Zelfregie, Zelfmanagement en Gezondheidsvaardigheden. ‘Deze training ging echter een stapje verder. Hoe communiceer je nu face-to-face met iemand die laaggeletterd is? En, nog lastiger misschien wel, hoe herken je als zorgverlener iemand die laaggeletterd is?’ aldus Kruyt.
Hoe herken je of iemand laaggeletterd is?
Trainingsacteur Cindy Wismeijer maakte het de docenten niet makkelijk in de gesprekstraining. Docent-onderzoeker Steven Onkelinx merkt op ‘Je hebt het niet meteen in de gaten dat iemand een smoes gebruikt als hij bijvoorbeeld zegt ‘Ik ben mijn bril vergeten’, of ‘Ik schrijf zo slordig’. Zelfs als iemand boos wordt en aangeeft dat ie het zat is om weer een formulier in te vullen, denk ik niet meteen aan een smoes om laaggeletterdheid te verbloemen.’ Wismeijer bevestigt de indruk van de docenten dat als een cliënt zoiets zegt, het vooral lijkt alsof hij of zij niet gemotiveerd is. Daarom moet een zorgverlener altijd proberen duidelijk te krijgen wat er achter zit. Vaak herkent je laaggeletterdheid ook niet in een keer. Daar gaan soms wat consulten over heen. Maar goed, wat doe je nou als je de signalen wel oppikt? Hoe maak je het bespreekbaar? Ook dat aspect werd geoefend. Dat was niet altijd even gemakkelijk. Gelukkig waren daar ook handige tips voor. De zin ‘ik hoor van veel mensen dat ze moeite hebben met het invullen van formulieren, hoe is dat voor u?’ is bijvoorbeeld een hele bruikbare.
Claire van der Voort, docent-onderzoeker in het team zelfregie, was enthousiast over de training. ‘Je moet zo opletten hoe je met iemand communiceert die over minder gezondheids- of communicatievaardigheden beschikt. De goede vragen stellen, niet denken dat iemand iets wel weet en zorgen voor duidelijk en beeldend informatiemateriaal helpt al veel.’
Ook de professional of organisatie kan goede of beperkte vaardigheden hebben in de interactie met de laagopgeleide cliënt.
Training opent de ogen
De training van Pharos opende de ogen voor de verschillende valkuilen. De komende tijd gaat het docententeam daarom aan de slag om ervoor te zorgen dat studenten in de minor Zelfregie dit studiejaar al kunnen leren beter en efficiënter te communiceren met laaggeletterden. Daarnaast liggen er uiteraard ook kansen om dit thema al in het vaardigheidsonderwijs van de eerste jaren van de robuuste opleidingen aan te kaarten en ook weer in de stageperiode te laten terugkomen. Om dit thema Fontys-breed onder de aandacht te brengen, is besloten het Fontys Kenniscafé van 7 november het thema gezondheidsvaardigheden te geven. Zet deze datum dus vast in je agenda!
Contactpersoon: Caroline Kruyt c.kruyt@fontys.nl