Driemaal ‘raak’ met stimulerende subsidies
Mooie impuls voor praktijkgericht onderzoek bij Fontys Paramedische Hogeschool
“Nieuwe inzichten en producten ontwikkelen samen met verschillende externe partners zorgt voor een versterking van de ambitie van onze hogeschool om een kennispartner te zijn. Vooral als het gaat om de thema’s interprofessioneel samenwerken, zelfregie en gezondheid & technologie ziet Fontys Paramedische Hogeschool (FPH) voor haarzelf een betekenisvolle bijdrage weggelegd. Onderzoekers, studenten en docenten werken met het werkveld aan innovatie en onderzoeksvraagstukken op dit vlak. Externe subsidies kunnen hierbij voor een extra stimulans zorgen,” aldus Thom Rutten, adjunct-directeur. “Het is bijzonder dat dit in korte tijd voor drie betekenisvolle onderzoeken gelukt is: tweemaal via een RAAK-subsidie en eenmaal via NWO.” Het gaat om beweeggedrag van mensen na een beroerte (RISE), onderzoek met wearables om onbegrepen gedrag bij mensen met dementie te kunnen voorspellen en onderzoek met biofeedback om valpreventie bij ouderen te verbeteren (STIFF).
RISE: onderzoek beweeggedrag van mensen na een beroerte
De afgelopen vijf jaar heeft onderzoeker Roderick Wondergem het beweeggedrag van mensen na een beroerte in kaart gebracht. “Voordat het onderzoek begon hadden we het vermoeden dat een deel van de mensen die een beroerte hebben gehad een groot gedeelte van de dag zitten en daarnaast moeite hebben om voldoende te bewegen. We hebben onderzocht hoe het beweeggedrag eruit ziet en of we daar dus verschillende groepen in kunnen herkennen. Dit zodat we weten welke groep mensen aanvullende begeleiding nodig heeft nadat ze terug thuis zijn gekomen,” zegt Wondergem. “Ruim 30% van de mensen zit bijna de gehele dag, doet dit in lange periode achterelkaar en haalt de richtlijnen voor gezond beweeggedrag niet”, vult lector Martijn Pisters aan. “Vanuit de literatuur weten we dat beweeggedrag bijdraagt aan eventueel gezondheidsrisico’s of natuurlijk het verminderen daarvan. Daarnaast zien we vanuit het RISE onderzoek dat mensen die veel en lang zitten gedurende de dag achteruit gaan in het uitvoeren van dagelijkse activiteiten. Dit zijn activiteiten zoals wandelen, traplopen of dagelijkse verzorging.” 
Juist de groep die dagelijks veel en langdurig zit en moeite heeft met het bewegen dient beter ondersteund te worden door de fysiotherapeut om te komen tot gezond beweeggedrag. De fysiotherapeut heeft hierbij een coachende rol, waarbij integratie van gedrag georiënteerde principes, monitoring- en e-coaching technologie in de behandeling naar verwachting heel belangrijk zullen zijn. Deze coachingsinterventie zal ontwikkeld worden binnen het toegekende SIA-RAAK publiek vervolgonderzoek.
“Het is fantastisch mooi om vanuit de eerstelijns zorgpraktijk, met mensen die een beroerte hebben doorgemaakt en partners een interventie te mogen ontwikkelen. De interventie heeft het doel dat we mensen kunnen ondersteunen in deze moeilijke periode maar met name om de vaardigheden aan te leren om zelf het bewegen op te gaan pakken”, aldus Wendy Hendrickx, onderzoeker binnen de RISE-studie. De RISE-studie wordt uitgevoerd binnen de Academische Werkplaats eerstelijns Fysiotherapie, een structurele samenwerking in zorginnovatie, onderwijs en onderzoek tussen Fontys Paramedische Hogeschool, Hogeschool Utrecht, UMC Utrecht en de Julius Gezondheidscentra. Daarnaast participeren in dit gedeelte van het onderzoek onder andere de Stichting Gezondheidscentra Eindhoven, CVA netwerk Eindhoven-de Kempen, de Nederlandse vereniging voor Fysiotherapie (KNGF), de patiëntenvereniging hersenletsel.nl, 2M engineering, Publab lectoraat van de Hogeschool Utrecht en de internationale partner Universiteit van Newcastle, Australië.
Onbegrepen gedrag bij mensen met dementie voorspellen?
Agressie, angst en onrust komen regelmatig voor bij mensen met dementie in verpleeghuizen. Dat is niet alleen vervelend voor de cliënten zelf, ook zorgprofessionals, verzorgenden en familieleden hebben er last van. Docent-onderzoeker Manon Peeters-Schaap start in februari met het vervolgonderzoek naar het toepassen van wearables om dit gedrag vroegtijdig te kunnen signaleren zodat escalatie kan worden voorkomen. 
Wearables zijn in dit geval polsbanden met sensoren die onder andere biomedische variabelen zoals huidgeleiding, temperatuur, hartslag en beweging meten. Data die iets zeggen over de hoeveelheid stress die iemand ervaart.
Drie studenten van FPH gingen ermee aan de slag als afstudeeropdracht. Ze kregen toestemming om twee inwoners met dementie van een zorginstelling van BrabantZorg uit te rusten met een polsband. Daarnaast interviewden ze hun verzorgers en familieleden. Peeters: ‘De grote vraag was of er inderdaad een relatie bestond tussen de variabelen en het gedrag van de bewoners, van het eten van sambal ga je namelijk ook zweten. We wilden met name weten of we een middel kunnen inzetten om fysieke onrust te voorspellen voordat die onrust eruit komt.’ De resultaten van de pilot waren veelbelovend en het onderzoeksvoorstel is beloond met een SIA hbo-postdoc subsidie speciaal voor gepromoveerde docent-onderzoekers. Hiermee beoogt RAAK zowel de kwaliteit van het praktijkgericht onderzoek als het onderwijs van hogescholen te versterken, maar ook het carrièreperspectief voor gepromoveerden binnen het hbo. Peeters: ‘Ik heb ongelofelijk veel plezier in het verzorgen van onderwijs, en het begeleiden van studenten bij praktijkgericht onderzoek. Toch kriebelt het altijd ook om tijd te kunnen besteden aan onderzoek. Deze subsidie maakt dat ik beide passies kan uitleven.’
STIFF ofwel het versterken van de korte voetspieren
“In 2017 werd gemiddeld elke 5 minuten een 65-plusser na een privé-valongeval met letsel behandeld op een SEH-afdeling. En de kans op vallen neemt toe met het stijgen van de leeftijd. Vallen is dus een serieus maatschappelijk probleem”, aldus Lydia Willemse, docent-onderzoeker.
De cijfers zijn van VeiligheidNL, een onafhankelijk expertisecentrum met de missie om ongevallen te voorkomen door veilig gedrag te stimuleren. Willemse legt uit dat de korte voetspieren aan de onderzijde van de voet naar verwachting een belangrijke rol spelen in de balans en het looppatroon van ouderen. “Als je ouder wordt, neemt de kracht van al je spieren af, en zo ook van deze voetspieren. Het idee is nu dat met name ouderen baat kunnen hebben bij een oefenprogramma met biofeedback om de korte voetspieren te versterken.” Zij schreef daarom een onderzoeksvoorstel STIFF (STrengthening the Intrinsic Foot Flexor muscles) en diende dit in bij NWO. Het gaat om een promotiebeurs voor leraren en deze is toegekend. Het doel van het project is om door een beter inzicht in de rol van de korte voetspieren bij balans en het looppatroon bij ouderen, tot betere valpreventie te komen voor deze doelgroep. De komende vijf jaar zullen studenten van de opleidingen podotherapie, MBRT, fysiotherapie en orthopedische schoentechnologie participeren in het project. Willemse voelt zich gesteund door haar onderzoeksteam met Benedicte Vanwanseele, Eveline Wouters en Martijn Pisters.
Wil je in contact komen met een van onze onderzoekers?
Meer weten over een van deze praktijkgerichte onderzoeken?
RISE, Roderick Wondergem, r.wondergem@fontys.nl.
Wearables, Manon Peeters-Schaap, m.peeters@fontys.nl
STIFF, Lydia Willemse, lydia.willemse@fontys.nl
Op donderdag 31 januari 2019 staat het Fontys Kenniscafé in het teken van praktijkgericht onderzoek. Er zijn nog enkele plaatsen beschikbaar.